Örtük İlişkilendirme Testi (IAT) nedir?

Örtük İlişkilendirme Testi (IAT:The Implicit Association Test), bilinçaltındaki tutum ve inançları ortaya çıkaran bir araştırma aracıdır. Bu makalede, IAT’nin ne olduğunu ve 10 dakikalık hızlı bir testle gizli yönlerinizi nasıl ortaya çıkardığını keşfedeceksiniz.

Bu video, Örtük İlişkilendirme Testlerine bir giriş niteliğindedir.

Örtük İlişkilendirme Testlerine (IAT) Giriş

Deneyimlerimiz, yetiştirilme tarzımız ve eğitimimiz, siyahı zarafetle, kırmızı rengini tutkuyla ilişkilendirmek veya teknolojinin daha çok erkeklere uygun olduğunu varsaymak gibi inançlarımızı, tutumlarımızı ve davranışlarımızı etkileyen bilinçsiz önyargıları şekillendirir. Bu örtük ilişkilendirmeleri belirlemek zordur, çünkü insanlar sosyal arzu önyargısı gibi faktörler nedeniyle otomatik tercihlerini doğru bir şekilde bildirmeyebilirler. Örtük İlişkilendirme Testi (IAT), bu gizli tutum ve inançları ortaya çıkarmak için tasarlanmış bir araştırma aracıdır ve bireylerin sadece 10 dakikalık bir testle kendileriyle ilgili bazı yönleri keşfetmelerini sağlar.

İlk Örtük İlişkilendirme Testi (IAT) 1998 yılında tasarlanmıştır (Greenwald, A. G., McGhee, D. E., & Schwartz, J. L. K., 1998). Bundan önce, 1995 yılında, sosyal psikologlar Mahzarin Banaji ve Anthony Greenwald, ilişkilendirmelerin tutum ve davranışlarımızı etkileyebileceği fikrini ortaya atmışlardır.

IAT, bilince erişimi önlemek ve dolayısıyla açık araştırma tekniklerinin (görüşmeler, anketler veya odak grupları) önyargılarını aşmak için geliştirilmiştir.

IAT Tanımı ve Nörobilimsel Temeli

Örtük İlişkilendirme Testi (IAT), bir kişinin kavramları sınıflandırmak için harcadığı süreyi ölçerek bilinçdışı tutumları, otomatik tercihleri ve gizli önyargıları ortaya çıkarmayı amaçlayan bir psikolojik testtir.

Örtük İlişkilendirme Testi, beynimizin bilgileri nasıl işlediğine dayanır; bu fenomen kısmen ikili süreç modeli ile açıklanabilir (örneğin, Strack & Deutsch, 2004). Bu model, iki tür bilgi işleme sistemi arasında ayrım yapar (Kahneman, 2011):

Yavaş Yöntem (Sistem 2):

Önerme sistemi olarak da bilinen bu yöntem, bilinçli ve kontrollü akıl yürütme süreçlerini kapsar. Düşünceyi yavaş ve adım adım işler.

Hızlı Yöntem (Sistem 1):

İlişkisel sistem olarak da adlandırılır. Bilgi ve uyarılar arasında hızlı bir bağlantı ve aktivasyon sağlar. Çabuk çalışır, ancak bilinçli farkındalığı sınırlıdır.

IAT, yalnızca otomatik ve sezgisel olan Sistem 1’den ortaya çıkan hızlı sınıflandırmaları dikkate alır ve kasıtlı ve rasyonel olan Sistem 2’yi içeren yavaş sınıflandırmaları göz ardı eder. Temel konu ise, Sistem 1 ve Sistem 2 tarafından tetiklenen yanıtların zaman aralıklarıdır.

Sistem 1 ve Sistem 2’nin Zamanlaması

Bir uyarıcı olay meydana geldiğinde (0 ms), beynimiz bilgiyi işlemeye başlar. Bu bilgiyi işlemek ve buna tepki vermek, örneğin bir klavye tuşuna basmak, yaklaşık 200-300 ms sürer. IAT’de geçerli bir tepki 200-300 ms ile 650-900 ms arasında olmalıdır:

• 200-300 ms’den daha kısa süren yanıtlar çok hızlıdır ve geçerli değildir.
• 650-900 ms’den daha uzun süren yanıtlar bilinçli düşünmeyi gerektirir ve geçerli değildir.

Sistem 1’in net tepki süresi kişiden kişiye değişir ve uyaranların türüne bağlıdır. Bazı görüntüler veya kelimelerin işlenmesi diğerlerinden daha uzun sürer. IAT’de algoritmik yöntemler uç değerleri ortadan kaldırır.

Bir kavram belirli bir zaman dilimi içinde B grubundan daha hızlı A grubuna kategorize edilirse, bu, katılımcının zihninde kavram ile A grubu arasında daha güçlü bir bilinçaltı bağlantısı olduğunu gösterir. Cevap ne kadar hızlı olursa, ilişki o kadar güçlüdür.

IAT nasıl görünür?

Testin nasıl çalıştığını deneyimleyebilmeniz için bir Örtük İlişkilendirme Testi geliştirdik. (Buradan teste erişebilirsiniz.) Testin ardından, kendi IAT puanlarınızı ve şimdiye kadar yapılan tüm testlerin ortalama puanlarını görebilirsiniz.

Uyaran

IAT, ekrandaki uyaranların (kelimeler veya görüntüler) hızlı bir şekilde sınıflandırılmasını içerir. Katılımcı, bunları mümkün olduğunca hızlı bir şekilde doğru kategoriye veya özellik grubuna atamalıdır. Bu nedenle, IAT iki kategori ve iki özellik grubu gerektirir. Kategoriler, karşılaştırılacak iki hedeftir.

Deney protokolü

IAT, yalnızca otomatik ve sezgisel olan Sistem 1’den kaynaklanan hızlı sınıflandırmaları dikkate alır. Kasıtlı ve rasyonel olan Sistem 2’yi içeren yavaş sınıflandırmaları göz ardı eder. Temel soru, Sistem 1 ve Sistem 2 tarafından tetiklenen yanıtların zaman aralıklarıdır.

İlk talimatlar

Talimatlar, IAT hakkında genel bir bilgi verir ve dört uyaran grubunda yer alacak uyaranları gösterir:

• Bu çalışmada, resimleri ve kelimeleri olabildiğince hızlı bir şekilde gruplara ayırmanız isteneceği bir Örtük İlişkilendirme Testi (IAT) tamamlayacaksınız. Bu çalışmanın tamamlanması yaklaşık 10 dakika sürecektir. Ardından, ‘E’ ve ‘I’ bilgisayar tuşlarını kullanarak öğeleri olabildiğince hızlı bir şekilde gruplara ayırmanız istenecektir.
• Bir hata yaparsanız, ekranda kırmızı bir X işareti belirir. Bunlar dört grup ve her birine ait öğelerdir:
• İyi: Şık, Sağlam, Hızlı, Hafif, Dayanıklı, Sofistike
• Kötü: Kırık, Kirli, Modası geçmiş, Yavaş, İğrenç, Ağır
• Kategori 1: Kategori 1’den 6 resim
• Kategori 2: Kategori 2’den 6 resim

Alışkanlık görevleri

Alışkanlık görevleri, katılımcıların yaklaşan değerlendirme görevleri için uyaranları nasıl sınıflandıracaklarını öğrenmelerine yardımcı olmak amacıyla yapılan kolay sınıflandırma görevleridir. Son IAT raporu bu görevlerin sonuçlarını içermez.

Alışkanlık görevinde, ekranın ortasında tek tek görünen uyaranları (kelimeler veya görüntüler) sıralanır. Görev iki denemeden oluşmaktadır.

• Kategori denemesi: Katılımcılar yalnızca Kategoriler grubundan (Kategori 1 veya Kategori 2) uyarıcıları görürler. Köşedeki talimatlara göre “E” veya ‘I’ harflerine basarak bunları doğru kategoriye atarlar (örneğin, Kategori 1 uyarıcıları için “E”ye, Kategori 2 uyarıcıları için “I”ye basabilirler).
• Özellik denemesi: Katılımcılar, yine talimatlara göre yalnızca Özellikler grubundan (İyi veya Kötü) uyarıcıları sıralarlar (örneğin, İyi için “E” tuşuna, Kötü için “I” tuşuna basabilirler).

Değerlendirme görevleri

Değerlendirme görevleri, bize IAT sonuçlarını sağlayan görevlerdir. Değerlendirme görevleri, alışma görevlerinden daha zordur.

Ekranın ortasında, Kategoriler grubu ve Özellikler grubundan uyarıcılar gösterilir.

Katılımcılar, köşelerde yer alan talimatlara göre “E” veya ‘I’ tuşlarına basarak uyaranları sıralamalıdır. Talimatlar artık kategorileri ve özellikleri birleştirir (ör. “Kategori 1 veya İyi için E tuşuna basın”; “Kategori 2 veya Kötü için I tuşuna basın”). Talimatlar, önceki alıştırma görevinde verilen talimatlarla tutarlıdır (ör. Kategori denemesi: “Kategori 1 için E tuşuna basın”; “Kategori 2 için I tuşuna basın”; Özellik denemesi: “İyi için E tuşuna basın”; “Kötü için I tuşuna basın”).

Yorumlama

IAT’da yer alan değerlendirme görevleri, kategorileri ve özellikleri birleştiren talimatlara göre uyaranları sınıflandırmayı gerektirir. Ancak, talimatlar IAT’nın iki değerlendirme görevinde kategorileri ve özellikleri farklı şekilde birleştirir. Örneğin:

• Değerlendirme görevi 1’deki talimatlar: “Kategori 1 veya İyi için E tuşuna basın” ve “Kategori 2 veya Kötü için I tuşuna basın”.
• Değerlendirme görevi 2’deki talimatlar: “Kategori 1 veya Kötü için E tuşuna basın” ve “Kategori 2 veya İyi için I tuşuna basın”.

Talimatlar, daha güçlü ilişkili kategori–öznitelik çiftine (ör. Kategori 1 + İyi) bir anahtar atadığında, performans daha hızlıdır. Daha zayıf ilişkili bir kategori–öznitelik çiftine (ör. Kategori 2 + İyi) anahtar atandığında ise daha yavaştır. Bu performans farkı, Kategori 1 ve Kategori 2’nin ‘İyi’ özniteliğiyle farklı derecelerde ilişkili olduğunu dolaylı olarak ölçer.

IAT sonuçları nasıl görünür?

Tipik bir IAT sonucu aşağıdaki grafikte olduğu gibi görünür. İki çubuk, “Kategori 1 veya İyi” ile “Kategori 2 veya İyi” talimatları altında uyaranları sınıflandırmak için ortalama tepki sürelerini gösterir. Daha kısa çubuk, daha hızlı bir sınıflandırma ve dolayısıyla bu özelliğin bu kategoriyle daha güçlü bir ilişkisi olduğunu gösterir. D, her bir kategorinin zaman dağılımları arasındaki farkın boyut etkisidir.

IAT’yi bir üst seviyeye taşımak

Online IAT

Online IAT testleri, Priming Testleri ile birlikte, ölçeklenebilir ve maliyet etkin araştırma araçları olarak ortaya çıkmıştır. Bu testler, rekor sürede ve önemli maliyet tasarrufları ile yüzlerce katılımcıdan bilinçdışı verilerin toplanmasını sağlar.

Katılımcılar artık laboratuvara gitmek veya fizyolojik sensörler takmak zorunda değildir. Tek gereksinim, internet bağlantısı ve bir bilgisayar, tablet veya akıllı telefona erişimdir. Görevi tamamlamak için genellikle yaklaşık 10 dakikalık odaklanmış dikkat gerekir. Bitbrain çevrimiçi IAT ve Priming Testi platformunu buradan inceleyin.

IAT testleri, markalar, pazar araştırma kuruluşları ve nöropazarlama şirketleri dahil olmak üzere diğer gerçek dünya araştırma enstitüleri tarafından giderek daha fazla kullanılmaktadır. Bu testlerin amacı, hedef kitlelerinden bilinçaltı bilgileri elde ederek davranışlarını daha iyi tahmin etmektir. Bu kuruluşlar, örtük ilişkilendirme testleri aracılığıyla bilinçaltı tutumları tahmin ederek marka konumlandırma stratejilerinin iyileştirilmesine, marka temsilcilerinin seçilmesine, ambalajların analiz edilmesine, reklamlara maruz kaldıklarında marka tercihlerindeki değişikliklerin değerlendirilmesine ve diğer pazarlama unsurlarının değerlendirilmesine yardımcı olmaktadır. Temel olarak, IAT çalışmaları değerlendirilen unsurlar için bilinçaltı tercihlerin ne derecede güçlü olduğunu ortaya koymaktadır.

IAT’yi diğer örtük ve açık yöntemlerle birleştirmek

IAT, EEG, GSR, BVP veya göz izleme gibi örtük araştırma yöntemlerinin anketler, görüşmeler veya odak grupları gibi diğer açık araştırma yaklaşımlarıyla entegrasyonu, araştırmacıların katılımcıların düşünce süreçlerine bütünsel bir bakış açısı kazanmalarını sağlar. Bitbrain Labs, bu örtük teknikleri çevrimiçi ve çevrimdışı sürümlerdeki Örtük Önyargı Testleri ile birleştirir.

Bitbrain IAT testlerini kullanan bir araştırma çalışması

Ambalaj tasarımı alanındaki bir örnek, (Ignacio Gil, 2017)’dir. Ambalaj, tüketicilerin bir ürün hakkındaki algılarını şekillendirmede çok önemli bir rol oynar, bu nedenle marka mesajlarını iletmek için en etkili tasarımı anlamak çok önemlidir. Ambalajlarda görüntü kullanımı yaygın olmakla birlikte, bunun etkisine ilişkin bilimsel araştırmalar sınırlıdır. Araştırmalar, gıda ambalajlarındaki görüntülerin, geleneksel olarak görüşme veya anket gibi açık tekniklerle ölçülen tüketici algılarını ve beklentilerini etkileyebileceğini göstermektedir.

Çalışmaları, örtük tüketici tepkilerinin sıralı hazırlık teknikleri kullanılarak ölçülüp ölçülemeyeceğini araştırmayı ve özellikle ambalaj görsellerinin beklenti oluşturma üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Bulgular, grafik tasarımın tüketici davranışını nasıl etkilediğine dair bilgi vererek pazarlama ve tasarım profesyonellerine değerli içgörüler sunabilir.

Sonuçlar

IAT, bilinçdışı tutum ve inançları ölçer. Bu testler, sosyal psikoloji araştırmacıları tarafından ırk, cinsiyet, cinsellik, yaş ve dinle ilgili bilinçdışı önyargıları araştırmak için yaygın olarak kullanılmaktadır. Kırk yıl sonra bile, bu örtük ölçümler sadece sosyal araştırma bulgularını genişletmek için değil, aynı zamanda bu metodolojileri iyileştirmek ve geliştirmek için de kullanılmaya devam etmektedir. Ayrıca, tüketici davranışı veya siyasi tercih çalışmaları gibi ticari kullanımlar, bir ürün, marka, ünlü kişi veya siyasi figür için örtük tercihi tahmin etmek ve belirlemek amacıyla da uygulanmaktadır.

Örtük Önyargı Testlerine Giriş: IAT ve Priming örtük testi başlıklı yazıda, örtük önyargı teknikleri ve uygulamaları hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Referanslar

• https://www.bitbrain.com/blog/implicit-association-test-iat

• Baumeister R.F., Hutton D.G. (1987) Self-Presentation Theory: Self-Construction and Audience Pleasing. In: Mullen B., Goethals G.R. (eds) Theories of Group Behavior. Springer Series in Social Psychology. Springer, New York, NY.
• Banakou D, Hanumanthu PD, Slater M (2016) Virtual Embodiment of White People in a Black Virtual Body Leads to a Sustained Reduction in Their Implicit Racial Bias. Front. Hum. Neurosci. 10:601.
• COVER, C. N. Experimental studies on the role of verbal processes in concept formation and problem solving. Ann. N. Y. Acad. Sci., 1960, 91, 94-107. 
• Cramer, P. (1966). Mediated priming of associative responses: The effect of time lapse and interpolated activity. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 5(2), 163–166.
• Genschow O, Demanet J, Hersche L, Brass M (2017) An empirical comparison of different implicit measures to predict consumer choice. PLoS ONE 12(8): e0183937.
• Green, A. R., et al. (2007) Implicit Bias among Physicians and its Prediction of ThrombolysisDecisions for Black and White Patients. Society of General Internal Medicine 2007;22:1231–1238.
• Greenwald, A. G., Poehlman, T. A., Uhlmann, E. L., & Banaji, M. R. (2009). Understanding and using the Implicit Association Test: III. Meta-analysis of predictive validity. Journal of Personality and Social Psychology, 97(1), 17–41. https://doi.org/10.1037/a0015575
• Greenwald, et al., (2002). A Unified Theory of Implicit Attitudes, Stereotypes, Self-Esteem, and Self-Concept. Psychological Review. Vol. 109, No. 1, 3–25
• Greenwald, A.G., & Banaji, M.R. (1995). Implicit social cognition: Attitudes, self-esteem, and stereotypes. Psychological. Review, 102, 4–27.
• Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. New York: Farrar, Straus and Giroux.
• STORMS, L. H. Backward association: a situational effect. ]. exp. Psychol., 1958, 55, 390-395.
• Strack, F., & Deutsch, R. (2004). Reflective and impulsive determinants of social behavior. Personality and Social Psychology. Review, 8, 220–247.
• Everything you need to know about Implicit Reaction Time (IRTs). (2015, September 30). Retrieved March 27, 2020, from http://gemmacalvert.com/everything-you-need-to-know-about-implicit-reaction-time/
• Tam, T., Hewstone, M., Harwood, J., Voci, A., & Kenworthy, J. (2006). Intergroup Contact and Grandparent–Grandchild Communication: The Effects of Self-Disclosure on Implicit and Explicit Biases Against Older People. Group Processes & Intergroup Relations, 9(3), 413–429